Avrupa’nın tek bölünmüş başkenti olan Lefkoşa’da KKTC Vakıflar İdaresi tarafından “Türkiye Cumhuriyeti Kuruluşu’nun 100'üncü Yılı Etkinlikleri” kapsamında KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın da katılımıyla açılan “100. Yılda Milli Mücadele ve Kıbrıs Türkleri” adlı sergi yerli halk ve yabancı turistler tarafından büyük bir ilgiyle ziyaret ediliyor.

İki holden oluşan serginin ilk bölümünde insanlık tarihinin en acı tecrübelerinden biri olan I. Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından işgal edilen Anadolu'yu varını yoğunu ortaya koyup, sımsıkı kenetlenip birleşerek, büyük fedakarlıklar ve kahramanlıklarla bir destan yazarak kurtaran Türk Milleti’nin 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına kadar süren ‘Milli Mücadele’si aktarılıyor.

Serginin ikinci bölümünde ise Türk milletinin milli mücadelesine İstiklal Harbi’nde önemli katkılarda bulunan Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs’a gönderilen Türk askerlerine Kıbrıslı Türklerin destekleri ve tüm bu olaylara tanıklık edenlerin öyküleri de tarih meraklısı ziyaretçilerle buluşuyor.

Tarihte eşine az rastlanır mücadelelerden olan İstiklal Harbi’ne ve akabinde ilan edilen Cumhuriyet’in kuruluşuna tanıklık eden özel seçki dokümanlar ve eserlerden oluşan şanlı bir tarihin anlatıldığı sergi, bir taraftan ziyaretçilerinin bellekleri tazelerken bir taraftan da hüzün, gurur, minnet ve mutluluk duygularını bir arada yaşatarak Milli Mücadele’ye dair hafızalarda önemli izler bırakıyor.

19 Mayıs'ta Samsun'dan başlayan ve İzmir'de sona eren Milli Mücadele süreci Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) başkenti Lefkoşa’da surlar içindeki Bedesten’de dört ay önce 12 Ocak’ta açılan sergiyi Nisan ayı sonuna kadar toplam 12 bin kişi ziyaret etti. 12 Temmuz’a kadar açık olacak sergi, mayıs ayı itibariyle sanal olarak 360 derece açı ile de ziyaret edilmeye başlanırken, aynı zamanda sesli açıklamalar alınıp videolar izlenebiliyor. Ziyaretçilere sözel sunumların da yapıldığı sergide büyük kahramanlıklar neticesinde kazanılan istiklal mücadelesinin bazı önemli tarihi kayıtları ilk kez gün ışığına çıkartıldı. Milli mücadelenin, askeri, siyasi, diplomatik boyutları yanında kültüre ve gündelik hayata yansıyan yönlerinin de ortaya konulduğu sergi, Milli Mücadele’ye dair şimdiye kadar hazırlanmış en kapsamlı sergilerden biri olma özelliği taşıyor. Birçok ulusal ve uluslararası arşiv ve koleksiyondan derlenen sergi, 19 Mayıs'ta Samsun'dan başlayan ve İzmir'de sona eren Milli Mücadele sürecini içeren tarihi belge, fotoğraf, film ve objelerden oluşuyor. Sergilenen tarihi belgelerde, kurtuluş mücadelesi kronolojik olarak anlatılırken, ekranlardan da Milli Mücadele dönemine ait tarihi görüntüler izlenebiliyor.

Cumhuriyet’in ilanının ilk resmi belgesi de sergide 100. Yıl Milli Mücadele Sergisi’nde, 23 Nisan 1920’de TBMM binasının duvarına asılan ilk sancak ile meclisin açılış genelgesi, Cumhuriyet’in ilanının ilk resmi belgesi, Mustafa Kemal Paşa’nın İzmir’in kurtarılmasının ardından yayınladığı beyanname ile Zafer öncesinde Atatürk ordunun başında komutanlık yaparken tüm savaşın seyrini değiştirecek “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri” emrinin orjinalleri ve metni, Büyük Taarruz’da elle dikilmiş öncü Türk bayrağı, Nutuk’un Mustafa Kemal Paşa’ya ait olan özel ciltlenmiş nüshası, TBMM'nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşma Gümrü, Türkiye-Gürcistan-Ermenistan ve Azerbaycan arasında sınırları günümüzde halen geçerli olan Moskova Antlaşması ve Türkiye ile Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan arasında Dostluk Antlaşması’nın imzalandığı kalemler, orjinali Paris’te Fransız Dış İşleri Bakanlığı arşivinde bulunan 1. Dünya Savaşı’nın son barış antlaşması olarak karşımıza çıkan ve bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’nin tasdiki olan Lozan Antlaşması’na ait belgeler ziyaretçiler tarafından ziyaretçiler tarafından ilgiyle inceleniyor.

Milli Mücadelenin kadın kahramanları da unutulmamış

Osmanlı imparatorluğunun bağımsızlığına ve toprak kaybına neden olan ve aynı zamanda milli mücadeleyi başlatacağından dolayı önemli bir antlaşma olan orjinali Paris’te Fransız Dış İşleri Bakanlığı arşivinde bulunan Sevr Antlaşması belgesinin de sergilendiği sergide, TBMM arşivinde yer alan ve mecliste ilk kez okunan İstiklal Marşı’nın tasdikli nüshası, Osmanlı İmparatorluğu’nun fiilen sona erdiği ve İmparatorluğun yıkımından sonra kurulan Türkiye'nin çerçevesini çizen ilk uluslararası belge olarak önem taşıyan Mondros Mütarekesi belgesi, Mustafa Kemal Paşa’yı Dokuzuncu Ordu Müfettişi olarak görevlendiren kararname ile Samsun’daki görevini bildiren telgraf, ulusal egemenliğe dayanan tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini oluşturan ilk kuruluş belgesi Amasya Tamimi, ulusal egemenliğin koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine karar verilen ilk kongre olan Erzurum Kongresi’nin kararları ve mührü, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına giden yolların en önemli basamaklarından biri Sivas Kongresi kararları, vatanın mevcut sınırlarını belirleyen Misak-ı Milli Belgesi, Milli Mücadele’nin Kadın Kahramanları’nın (Nezahat Onbaşı, Kara Fatma, Hatı Çırpan, Gördesli Makbule Hanım ve Halide Edip Adıvar) verdikleri mücadelelerin anlatıldığı metinler dahil çok sayıda tarihi kayıt sergileniyor.

Kuvayı Milliye’de gösterdikleri üstün başarı ve yararlılıklarla rütbe ve madalya alan Kıbrıslı Türkler Sergide ayrıca, Milli Mücadele ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi’ne katılan ve İstiklal Madalyası alan Kıbrıslı Türklerin isimleri, öyküleri ve giydikleri kıyafetlerden örnekler, Milli Mücadele’ye destek veren Kıbrıs’taki gazeteler, Kıbrıslı Türklerin mücadeleye destek faaliyetleri, Çanakkale’de esir alınıp Kıbrıs’a getirilen Türk savaş esirlerine ait fotoğraflar ve bilgiler, 100 yıl önce Lefkoşa Selimiye Camii’nde özellikle Cuma Hutbesi ve Bayram Namazı’nda vaaz için minbere çıkan din görevlisinin kuşandığı kılıç (Osmanlı geleneği olan ve fethedilen yerlerde yapılan tören), Kıbrıslı Türkler batılı anlamda Türk edebiyatının sahnelenen ilk tiyatro eseri olan “Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” ile yazarın Kıbrıs sürgününde Gazimağusa kale içindeki zindanında kaleme aldığı 'Gülnihal' oyunlarını sergileyerek elde ettikleri paraları Anadolu’daki Milli Mücadele için gönderdiklerini belirten yazı gibi Kıbrıslı Türklerin desteklerini anlatan belgeler yer alıyor.

Öğretici bir sergi

Milli Mücadele’nin 100. yılında tarihe not düşecek nitelikte düzenlenen sergi her gün 7’den 70’e, Türk-yabancı birçok kişi tarafından ziyaret ediliyor. Her hafta yeni bir okulun misafir edildiği sergide, bilgili rehberler eşliğiyle öğrencilere sunum da gerçekleştiriliyor. Öğrenciler yani yeni nesil kendilerine miras bırakılan Cumhuriyetin hangi zorluklarla kurulduğuna bu kapsamlı sergiyle bir kez daha şahit oluyorlar. Ortaokul ve lise öğrencileri ile üniversite öğrencilerinin gruplar halinde düzenli olarak ziyaret ettiği sergiye, güvenlik kuvvetleri komutanlığından askerler de gruplar halinde ziyarette bulunuyor. Sergi ziyaretinin yüzde 40’ını oluşturan turistler için İngilizce sunumlar da yapılıyor.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı ile KKTC Cumhurbaşkanlığı himayesinde, Kıbrıs Vakıflar İdaresi ve T.C. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi tarafından düzenlenen ve 12 Ocak’ta Kıbrıs Vakıflar İdaresi’nden Aytül Bilen’in Proje Sorumluluğu’nda açılan ‘100. Yılda Milli Mücadele ve Kıbrıs Türkleri Sergisi, 12 Temmuz tarihine kadar ziyarete açık olacak. Birçok önemli eser, belge ve bilgilerin ilk kez halk ile buluştuğu sergi, haftanın 7 günü 09.00-17.00 saatleri arası ücretsiz olarak gezilebiliyor.

Fulya OMAÇ / Lefkoşa – KKTC