‘Asrın kanseri’ olarak tanımlanan obezite (şişmanlık), multifaktöriyel (çok etmenli) sebeplere bağlı gelişiyor ve bir hastalık olarak kabul ediliyor. Önlenebilir ölümlerde, sigaradan sonra en sık rastlanan iki nedenden biri olduğu belirtiliyor. Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Söğütözü Hastanesi Genel Cerrahi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Zafer Ferahköşe ve Uzman Diyetisyen Işınsu Köksal; günümüzde bir çığ gibi büyüyen ve sağlığı tehdit eden obezite ile ilgili bilgiler verdiler:

·         Obezite, kanser kadar tehlikeli, iyi huylu olsa da ölüme neden olabilen bir sağlık sorunu. Obezitenin engellenmesi için bireyin günlük kalorili gıdalardan, özellikle fast food ve şekerli gazlı içeceklerden kaçınması, düzenli olarak egzersiz yapması gerekiyor.

·         Obezite; kilonun, boy değerinin karesine bölünmesiyle (kg/m²) hesaplanan Vücut Kitle İndeksi (BMI) ile değerlendirilir ve Dünya Sağlık Örgütü’nün referans aralığı temel alınır. Vücut Kitle indeksi sonuçlarına göre; 18.5-24.9 normal, 25-29.9 obezite öncesi, 30-34.9 obez I, 35-39.9 obez II, 40’ın üzeri ise obez III olarak tanımlanır.

·         Aşırı obezite yani BMI’si 40’tan fazla olanlar, dünyada endemik olarak artış gösteriyor. Örneğin, son verilere göre Amerika’da erişkinlerin yüzde 35.7’si obez grupta bulunuyor.

GENLER VE ÇEVRE FAKTÖRÜ

·         Genetik ve çevresel faktörler, obezitenin gelişmesinde etkin rol oynuyor. Normal ağırlığa sahip ebeveynlerin çocuklarında yüzde 10 oranında obezite gelişirken, anne ve babası obez olan çocukların obezite gelişme riski ergenlik çağında yüzde 80-90 olarak tespit edilmiştir. Diyet ve kültür de obezitenin oluşmasında etkin rol oynar.

·         Düşük fiziksel aktivite, yemeklere verilen termojenik (yağ yakıcı) aktivitede azalma, bağırsaktaki gıdanın emilimini sağlayan bakterilerin bağırsakta artması da obeziteye zemin hazırlar. Çalışmalar, normal ve obez şahısların bağırsak floralarının farklı olduğunu gösteriyor. Obez bireyler, aşırı yağ hücrelerine (sayı ve büyüklük bakımından) sahiptir. Bu hücrelerin sayısı, küçük yaşta tayin edilir. Erişkin obezitede, bu hücrelerin büyüklüğünde artış meydana gelir.

·         Düşük kalori alınımı (800-1500 kcal/gün) yani günde 500 kcal azalma, haftada 400 gram yağ kütlesinin kaybına neden olur. Bu da 6 ayda yüzde 8 kilo kaybını sağlar. Orta derecede fiziksel aktivite ise ek olarak yüzde 2-3 kilo kaybına yardımcı olur.

KISIRLIĞA DA NEDEN OLUR KANSERE DE

·         Obezite; çok ciddi tıbbi sorunlara neden olur ve birçok hastalığa davetiye çıkarır: Dizlerde önemli (dejenerativ) eklem bozuklukları, bel ağrıları, dejenerativ diskler, hipertansion, uyku apnesi, gastroözefagial reflü, kolelitiazis, Tip 2 diyabet, hiperlipidemi, pankreatit, hiperkolestorolemi, astım hipoventilasyon ve buna bağlı solunum sıkıntısı, ölümcül kardiyak aritmiler, sağ kalp yetmezliği, migren, psödo tümör serebri, venoz staz ülserler, bacakta varise bağlı yaralar, derin ven trombozu, mantara bağlı katlantı yerlerinde kızarıklıklar, cilt  hastalıkları, apseler, idrar kaçırmaları, kısırlık, adet düzensizlikleri, çeşitli kanserlerde artış (uterus, meme, kolon, prostat gibi), karın duvarı fıtıkları ve depresyon.

MEDİKAL TEDAVİ BAŞARISIZSA CERRAHİ TEDAVİ

·         Kilo kaybında etkin bir yöntem olan obezitenin cerrahi tedavisi (bariatrik cerrahi), ilk seçenek olarak kullanılmamalı. Medikal tedavi başarısız olduğunda veya kilo alımı yeniden gündeme geldiğinde uygulanmalı. Cerrahi tedavide amaç, gıda alımını kısıtlamaktır. Bu da hacmin azalması sonucu ve açlık duyusunun azalması veya alınan gıdanın emiliminin azaltılması şeklinde gerçekleşir.

·         Obezitede cerrahi tedavi seçenekleri şunlardır: 1- Primer Kısıtlayıcı cerrahi: Laparoskopik Sleeve gastrektomi (muz mide-mide küçültme- kilo vermede yüzde 60 başarılı).  2- Primer Emilimi engelleyici: Bilier pankreatik Diversiyon ve Duodenal swich (kilo vermede yüzde 90 başarılı). 3-  Combine kısıtlayıcı – emilim azaltıcı: R -en- Y gastric by pass (kilo vermede yüzde 90 başarılı).

OBEZİTEDEN KORUNMAK İÇİN KAÇINILMASI GEREKEN BESİNLER

·         Hazır meyve suları, hazır gazlı, light ve alkollü içecekler

·         Rafine edilmiş beyaz undan yapılmış ürünler, beyaz pirinç, beyaz makarna, beyaz ekmek vb.

·         Yoğun miktarda şeker ve işlenmiş karbonhidrat içeren fast-food'lar

·         Hamur işleri, pasta, börek, çörek, kek, kurabiye, gofret, çikolata

·         Margarin ve margarin gibi trans yağ asitleri içeren ürünler

·         Şeker ve şekerli besinler (bal, reçel, marmelat, şurup vb.)

·         Yapay tatlandırıcılar

·         Yağda kızartmalar, kavurmalar, yağlı sos eklenmiş besinler ve kızartma yağları

·         Tuzlanmış ve şekerle kaplanmış kuruyemişler

SAĞLIKLI BESLENME YAŞAM TARZINIZ OLSUN

·         Kalori alımını (özellikle basit şeker ve nişasta gibi kompleks karbonhidrat) sınırlandırın. Kilo vermek için günde kadınların yaklaşık olarak 1200-1500, erkeklerin ise 1500-1800 kalori alması uygundur.

·         Posa yönünden zengin besinleri yiyerek tok hissedebilirsiniz. İyice yıkanmış kabuklu meyveler ve sebzeler, tam tahıllılar ve leblebi gibi düşük enerji yoğunluğuna sahip fakat posadan zengin besinleri tüketmek acıkma hissini ortadan kaldırır.

KİLO DOSTU KURUBAKLAGİL

·         Daha sağlıklı seçimler yapın. Hayvansal kaynaklı besinlerden ziyade bu süreçte bitkisel kaynaklı besinlere daha sık tüketmek, kilo kaybını kolaylaştırır. Özellikle kuru fasulye/nohut/barbunya gibi kurubaklagiller ve bulgur pilavı veya ekşi mayalı Siyez buğdayı/çavdar ekmeğini bir arada yemek et/tavuk/balık gibi hayvansal kaynaklı besinlerden alınan iyi kaliteli proteinleri sağlar ve tokluk hissini artırır.

·         Protein ve bitkisel yağlardan zengin besinleri yemek tokluk hissi yaratır. Koca bir kase makarna veya mantı yemek yerine proteinden zengin 1 porsiyon fırında/buğulama mevsim balığı veya 1 porsiyon mercimekli salata ve 1 bardak kefir tüketmek, acıktığımızda ise günde 1 avuç kuruyemiş veya yoğurt yemek sağlığı korur ve obeziteye karşı koruyucudur.

MEYVEYİ ABARTMAYIN

·         Elma, ananas, kivi, yulaf ezmesi, yoğurt, kefir, yumurta, yeşil mercimek ve mevsim balıklarının daha sık fakat kişiye uygun (belirli) miktarda tüketimi obeziteden kaçınmayı ve kilo vermeyi kolaylaştırır. Diyet süresince meyve tüketimi günde genel olarak 2 orta boyu geçmemeli.

·         Açlık krizlerini bastırmak için sağlıklı bir ana yemeğin ardından 4-5 saat sonrasında hafif sağlıklı bir atıştırmalık yapılabilir. Örneğin; bir avuç kuruyemiş ve 1 küçük boy meyve veya 4-5 adet kuru erik veya kuru kayısı veya fırında pişirilmiş pancar/havuç cipsi ve 1 kase naneli yoğurt veya 1 bardak tarçınlı laktozsuz süt ve 8 adet çilek vb.

Sonuç olarak;  obezite hastaları ilk olarak diyeti denemelidir, diyette başarısız olursa mutlak suretle cerrahiye uygun hasta olarak kabul edilmelidir.